Hij lijkt de laatste tijd niet uit het nieuws weg te slaan. Gert-Jan Krabbendam. Fractieleider in de Maastrichtse gemeenteraad van Groen Links en al jaren een van de voorvechters in de strijd tegen het in bedrijf houden van de kerncentrale in Tihange. Zijn expertise én doortastendheid maken hem voor de media een geliefd aanspreekpunt. Het zijn drukke dagen voor Krabbendam. Maar ook dagen waarin hij steeds meer loon naar werken krijgt. De strijd die hij voert lijkt eindelijk zijn vruchten te gaan afwerpen. Er komt beweging in het protest tegen het open houden van de zogenaamde ‘scheurtjesreactoren’ van de Belgische kerncentrale, op nauwelijks veertig kilometer ten zuiden van Maastricht. Bijna alle politieke partijen hebben zich inmiddels achter Groen Links in de Maastrichtse gemeenteraad geschaard en ook andere belangrijke Limburgse gemeenten zoals Heerlen en Kerkrade zien het potentiële gevaar dat uit Wallonië dreigt.
En deze week wordt internationaal de strijd verder opgevoerd als Aken samen met Maastricht – en wellicht ook de steden in de Oostelijke Mijnstreek – hun plannen bekendmaken over hoe ze juridisch het sluiten van Tihange 2 gaan proberen af te dwingen.
,,Ja, het is heel groot geworden. Er is nog nooit zoveel aandacht van de media geweest – vooral landelijk – en dat terwijl we toch al vijf jaar bezig zijn met de problematiek rondom Tihange. Zelfs in België worden de mensen ongerust. Ook daar is het protest groeiende door alle aandacht in Nederland en Duitsland. In 2011 zijn wij met Groen Links begonnen met het stellen van vragen. Bijna niemand was zich er toen van bewust hoe onveilig de situatie is. Het zijn niet alleen de ontelbare scheurtjes – sommigen met de afmeting van een hele hand- en de steeds weer opdoemende problemen met lekkages en andere onregelmatigheden die Tihange tot een ongeleid projectiel maken, het is gewoon een onveilige en gammele kerncentrale. Uit stresstesten in 2011 is gebleken dat de kerncentrale slechts bestand is tegen inslag van een eenvoudig sportvliegtuig. Alles wat groter is kan reeds fataal zijn. Ook bleek dat Tihange niet opgewassen is tegen een overstroming van de Maas. Daarom werd er in allerijl begonnen met de bouw van een nieuwe kademuur. Maar dat is allemaal oplapwerk. Die dingen – Tihange 1,2 en 3 en Doel 1,2,3 en 4 – moeten gewoon dicht. Ze zijn verouderd en zitten vol gebreken. Maar de Belgische overheid wil daar niet aan. Sterker nog, ze wil ze nog langer in bedrijf houden. Waarom? Omdat België 50 procent van zijn stroombehoefte uit die zeven reactoren haalt. En omdat ze een wurgcontract met Electrabel (de eigenaar van de kerncentrales) hebben ondertekend. Het gaat om geld. Het is pure winst voor Electrabel. Kijk, als alle zeven reactoren blijven draaien ontstaat er zelfs op een gegeven moment een stroomoverschot in België. Het is dus niet alleen onveilig, maar ook onnodig die dingen open te houden. Of gaat België tegen haar burgers en grote bedrijven zeggen dat ze meer stroom moeten gaan gebruiken, terwijl de rest van de wereld ervan doordrongen raakt dat we juist zuiniger met energie moeten omgaan.”
Jonge vader
Energiek en welbespraakt. Gert-Jan Krabbendam heeft niet veel aanzet nodig om te vertellen wat er allemaal mis is in Tihange. Ik vraag mij af hoe bezorgd hij werkelijk is. Niet alleen als politicus, maar ook als jonge vader. Ook hij woont tenslotte op 40 kilometer van ‘zo’n ding’. Maar al die jaren van politieke strijd maken iemand natuurlijk routineus in zijn antwoorden. Persoonlijk laat hij het niet worden. En gelijk heeft hij. Als politicus moet je hetgeen waarin je gelooft of hetgeen waar je tegen vecht met feiten en argumenten duidelijk maken of weerleggen. Op de vraag of hij bang is voor zijn gezin, antwoordt hij met ‘natuurlijk’, om daarna meteen een uitleg te geven wat er gebeurt als het misgaat in Tihange.
,,Wat denk je. Er wonen 5,7 miljoen mensen in een straal van 75 kilometer rondom de kerncentrale. Iedereen pakt natuurlijk zijn kinderen op en probeert weg te wezen. Daar kan geen rampenplan tegenop. Er is ook helemaal geen Limburgs rampenplan voor grootschalige evacuatie. Op Rijksniveau gaan de beleidsbepalers ad hoc bepalen wat te doen. Maar dan vallen er helemaal geen plannen meer te maken. Het wordt hoe dan ook chaos. De enige stap vooruit die we de afgelopen jaren hebben gemaakt is de decentrale opslag in Limburg – eerst lagen ze enkel in Zoetermeer – van voldoende jodiumpillen, die mensen voor een bepaalde tijd beschermen tegen de eerste radioactiviteit die komt overwaaien. Neen, die pillen worden niet op voorhand gedistribueerd. Ze liggen uit veiligheidsoverwegingen op een geheime plek opgeslagen en worden pas uitgedeeld als het zover is. Dat is om te voorkomen dat mensen ze verkeerd gaan gebruiken.”
Mijn gedachten dwalen af. Ik zie het al voor mij. Bijna 6 miljoen mensen die geduldig en netjes in de rij bij de apotheek op hun jodiumpil wachten? Waarom worden er zo’n enorme risico’s genomen met een kerncentrale die van alle kanten rammelt? Waarom worden meer dan 200.000 handtekeningen voor sluiting van Tihange uit Duitsland, Nederland en ook Luxemburg en België die milieu-organisaties eind 2015 aan de Belgische regering aanboden terzijde geschoven? Waarom worden zoveel bezorgde burgers en deskundige wetenschappers die van mening zijn dat er teveel gevaren zijn door Brussel niet serieus genomen? Dat komt neer op minachting. Ik zie het Krabbendam denken, maar zijn antwoord is diplomatieker.
,,De Belgische regering wordt niet warm of koud van de protesten. Noem het arrogant. Ze kijken anders tegen kernenergie aan. En nogmaals. Men zit vast aan een contract met Electrabel. Nu hebben ze wel een zogenaamde onafhankelijke waakhond, FANC (Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle), maar ja, die zijn financieel aan handen en voeten gebonden aan Electrabel. Bovendien zijn de huidige en de vorige directeur van het FANC ex-directeuren van de kerncentrale van Doel. Steeds opnieuw zijn de bevindingen van FANC dat er niets aan de hand is. Alle incidenten en problemen zijn onder controle. Slaapt u rustig, dat krijgen we steeds te horen. Maar feiten en betrouwbare gegevens overhandigen ze niet. Sterker nog: ze zeggen dat Nederlandse politici stemming maken en de mensen angst injagen. Dat is hun enige verdediging. In 2006 was er in Tihange een lekkage in het opvangbekken van de splijtstofstaven. Dat werd pas in 2012 bekendgemaakt. Zes jaar later! Dan vraag ik mij af: wat wordt er nog meer onder de pet gehouden?”
Bevlogen
Ik zie een bevlogen en strijdbare man. Krabbendam zal niet opgeven. Steeds opnieuw op zoek naar wegen om die vermaledijde ‘Belgen’ ertoe te bewegen die even vermaledijde kerncentrales eindelijk voorgoed op slot te doen. Misschien wordt dat wel zijn finest hour? Ik denk echter niet dat het daar bij hem om draait. Het gaat hem oprecht aan zijn hart. Daar put hij zijn energie uit.
,,Samen met Aken, en andere steden in de regio, gaan we een nieuw middel uit het arsenaal aan wapens dat we nog hebben inzetten. Samen optrekken. Via de rechter sluiting proberen af te dwingen. Dat is een signaal van ongekende proporties. In België moet bewustwording optreden. Nu de Duitsers meedoen, want ook de deelstaat Noordrijn-Westfalen en de Duitse bondsminister van energie hebben al laten weten dat het zo niet verder kan, staan we steeds sterker. Want reken maar dat de Belgische regering gevoelig is voor Duitse kritiek. Ik heb ook het gevoel dat de Belgische publieke opinie aan het kantelen is. Dat ‘veilig slapen’ werkt niet meer. De druk moet blijven. Ik heb het idee dat het gaat lukken. Met ziel en zaligheid zet ik mij daarvoor in. Kijk, de kans dat het misgaat in Tihange is misschien klein, maar de gevolgen zijn groot. Wat zeg ik, die zijn niet te overzien. Belgische regering, breng ons toch niet onnodig in gevaar. Een kernramp houdt niet stop bij landsgrenzen.”
door Peter Kroon