De landelijke filmkeuring liep in 1978 op zijn laatste benen. Vanaf begin jaren zeventig had zich in ons land een ware filmrevolutie voltrokken, zo ook in Maastricht. Een nog steeds katholieke en preutse zuidelijke hoofdstad, althans dat dachten de bestuurders. De denkwereld van de burgers was al een stuk gevorderd. Een seksshophouder in de Grote Gracht had in november van dat jaar bij de gemeente een vergunning aangevraagd om pornofilms te vertonen. Het filmzaaltje zou goed zijn voor 30 personen. Deze aanvraag werd door het stadhuis – destijds onder leiding van KVP-burgemeester Fons Baeten – niet gehonoreerd.
De seksondernemer wees toen het college op het feit dat in de Royal Cinema in de Grote Staat al vijf weken de harde pornofilm ‘Deep Throat’ werd vertoond. De bioscoop had de voorstellingen inmiddels vanwege de grote belangstelling zelfs tot kerstmis geprolongeerd. En hoewel hoofdrolspeelster Linda Lovelace ook elders in het land haar bijzondere kunsten zonder al te veel problemen kon vertonen greep de Maastrichtse handhaving hard in. Haar filmtalent werd als ‘aanstootgevend’ aangemerkt, de filmkopie werd onmiddellijk wegens overtreding van de pornowet in beslag genomen en de bioscoopeigenaar Crijns werd een boete opgelegd van maar liefst 5.000 gulden
.
Het ingrijpen zou vergaande gevolgen hebben, maar niet zoals burgemeester Baeten en de toenmalige minister van justitie Dries van Agt (ook KVP, de voorloper van het CDA) het zich hadden voorgesteld. De handelingswijze van de Maastrichtse justitie kreeg een landelijk vervolg en werd bekend onder de naam de ‘Deep Throat Affaire’. Vanwege het aanstootgevende karakter van harde porno films als Deep Throat en French Blue verordonneerde Van Agt dat deze films niet in openbare filmzalen mochten worden vertoond, maar weer wel in zaaltjes van maximaal 49 zitplaatsen… De logica hierachter ontbreekt tot op den dag van vandaag.
Maar Deep Throat bleek ook in Nederland een keerpunt in het stilzwijgende gedoogbeleid dat heerste rond de echte pornocultuur. Het waren in Nederland de jaren van het Ethisch Reveil van Dries van Agt. De verkiezingen lagen in het vooruitzicht en Van Agt wilde een daad stellen: met medewerking van de Maastrichtse bestuurders liet de minister de kopie van Deep Throat in beslag nemen toen de film in de destijds populaire Maastrichtse zaal Royal werd vertoond. Pornografie viel nog onder het Wetboek van Strafrecht, maar dat was niet meer vol te houden. Met het OM aan zijn zijde kwam de katholieke minister met de historische 49-stoelennorm: ‘aanstootgevende’ films mochten enkel vertoond worden in zaaltjes met minder dan vijftig stoelen.
In een uitspraak van de Hoge Raad in 1978 bepaalde de rechter echter dat niet gesproken kan worden van ‘aanstotelijkheid’ wanneer de toeschouwer willens en wetens een bioscoop bezoekt die pornografische films vertoond.
door Ton Stille en Peter Kroon